Όταν ο πατέρας μου έφερε από τη δουλειά το πρώτο laser στο σπίτι για να παίξουμε, ήταν σχεδόν σαν ο χαν σόλο να έφερνε το πρώτο φωτόσπαθο από το starwars. Όταν λέμε laser μη φανταστείτε αυτά τα όμορφα στικάκια σε σχήμα στυλό που κυκλοφορούν τώρα. Μιλάμε για ένα κανονικό laser σε μέγεθος μικρού μπαζούκα που μπορούσες να το κυκλοφορήσεις μόνο σε ομάδες των δύο. Ο ένας το έβαζε στον ώμο για να το σταθεροποιεί και ο δεύτερος κουβαλούσε το τροφοδοτικό και την μπαλαντέζα. Και την εποχή εκείνη μια ελάχιστη πράσινη κουκκίδα που φωσφόριζε στο απέναντι πεζοδρόμιο ήταν το αντίστοιχο της μαγείας. Πολύ λίγοι άνθρωποι είχαν δει από μια τέτοια και είμαι περήφανος να λέω πως έχω εκπαιδεύσει μια ολόκληρη γειτονιά του βύρωνα :) .

Τι θέλω να πω με αυτό. Περιβαλλόμαστε από μια τεχνολογία που είναι απροσπέλαστη και ανεξήγητη για τον περισσότερο κόσμο. Τα περισσότερα αντικείμενα αποτελούν κλειστά κουτιά τα οποία κάνουν μια δουλειά, που όμως για τον τρόπο λειτουργίας τους γνωρίζουμε ελάχιστα. Στην καλύτερη περίπτωση μπορεί να γνωρίζουμε την αρχή λειτουργίας τους. Ακόμα κι ένα ψυγείο, μια τεχνολογία των αρχών του 20ού αιώνα, είναι ένα μηχάνημα για το οποίο οι περισσότεροι άνθρωποι δεν θα μπορούσαν να αποκλείσουν πως λειτουργεί με 2 νάνους που μεταφέρουν παγάκια από το ένα σημείο στο άλλο. Κι αν όλοι θα γέλαγαν με αυτή την πρόταση, είναι επειδή ξέρουν πως δεν υπάρχουν νάνοι. Όχι επειδή έχουν ανοίξει το ψυγείο τους για να δουν πώς λειτουργεί.

Με όλα αυτά δεν θέλω να τα χώσω σε όλους αυτούς τους ανθρώπους που δεν γνωρίζουν με ποιο τρόπο λειτουργεί ο τεχνολογικός κόσμος που τους περιβάλλει. Ίσα ίσα θεωρώ πως αυτή η άγνοιά τους δεν είναι εντελώς τυχαία, αλλά είναι αποτέλεσμα του τρόπου με τον οποίο λειτουργούν οι κοινωνίες μας. Γεμάτες ειδικούς διαμεσολαβητές. Και αυτό μας κάνει αδύναμους.

Οι τεχνοπάπες

Είμαστε αναγκασμένοι κάθε φορά που κάτι χαλάει από τον τεχνολογικό μας κόσμο να απευθυνόμαστε σε κάποιους ειδικούς για να το φτιάξουν. Και όλο και περισσότερο αυτοί οι ειδικοί δεν αποτελούν μέλη ή συντεχνίες της κοινωνίας όπως συνέβαινε παλιά, αλλά τεράστιες απρόσωπες υπερεθνικές εταιρίες. Συχνά είμαστε στο έλεος μια εταιρίας γιατί έχει φροντίσει έτσι ώστε ένα συγκεκριμένο ανταλλακτικό να είναι αταίριαστο με όλα τα άλλα που κυκλοφορούν. Τα μελάνια των εκτυπωτών και οι φορτιστές των κινητών είναι παραδείγματα που όλοι έχουν ζήσει. Και για τους δεύτερους χρειάστηκε ολόκληρη δεκαετής παρέμβαση της κομισιόν για να πεισθούν οι εταιρίες να “συμμορφωθούν” σε δυο τρία USB πρότυπα.

Επίσης είμαστε εκπαιδευμένοι από τον τρόπο που λειτουργεί η αγορά να προτιμούμε συνήθως να πετάξουμε το παλιό μηχάνημα για ένα “καινούργιο”. Αυτό συμβαίνει διότι προσφέρει μεγαλύτερα κέρδη σε αυτούς που πουλάνε τα μηχανήματα (και αυξάνει και το ΑΕΠ λολ). Αντί να αλλάξεις ένα μικρό ματζαφλαράκι, αναγκάζεσαι και αγοράζεις καινούργιο μηχάνημα γιατί “δεν αξίζει τον κόπο”. Ακόμα περισσότερο αυτή η διαδικασία έχει επεκταθεί και στο software. Ο αποκωδικοποιητής που αγοράσατε δύο χρόνια πιο πριν είναι “αδύνατο” να αποκωδικοποιήσει τα “καινούργια” φορμά. Δυστυχώς θα πρέπει να αγοράσετε καινούργιο με καινούργιο firmware.

Οι περισσότερες εταιρίες σε κλειδώνουν έξω από την τεχνολογία τους κι όχι μόνο γιατί αυτή είναι ακατανόητη. Η αλλεργία μου απέναντι σε εταιρίες όπως η Sony και η Apple αφορά περισσότερο αυτού του τύπου τη φιλοσοφία.

Τι μας λέει αυτό για τις δημοκρατίες μας? Πως σαν σε διήγημα του Philip K Dick μεταφέρουν όλο και περισσότερες από τις ελευθερίες τους σε διάφορους “ειδικούς” που βρίσκονται έξω από αυτές. Και πως ακόμα περισσότερο, σε αντίθεση με τα παλιότερα χρόνια των συντεχνιών, η τάση είναι αυτοί οι ειδικοί να μην αποτελούν κάτι περισσότερο από εκπαιδευμένες μαϊμούδες που γνωρίζουν να επισκευάζουν ένα πολύ συγκεκριμένο σύστημα ακολουθώντας ένα συγκεκριμένο πρωτόκολλο μιας πολύ συγκεκριμένης εταιρίας. Αυτό έχει ως στόχο φυσικά να μπορεί να προσληφθεί για τη δουλειά ακόμα κι ένας όχι πολύ σχετικός με το αντικείμενο, κάτι που διορθώνει το πρόβλημα που είχαν οι εταιρίες ολόκληρο το 19ο αιώνα με τους εξειδικευμένους τεχνίτες που απαιτούσαν καλύτερες πληρωμές. Αλλά ταυτόχρονα, αυτή η κίνηση απομακρύνει όλο και περισσότερο την τεχνική από τις κοινωνίες.

Κι αυτό ισχύει είτε μιλάμε για την οικονομία (προσλαμβάνουμε οίκους αξιολόγησης για να μας πουν τι πρέπει να κάνουμε) είτε για την τεχνολογία μας. Και αυτή η σχέση πέρα από πολύ ακριβή οικονομικά, είναι πολύ ακριβή και πολιτικά.

Γι’ αυτό και η κουλτούρα του open source αποτελεί μια τόσο μεγάλη επανάσταση που απειλεί άμεσα αυτή την τεχνοκρατία των εταιριών, οι οποίες προσπαθούν λυσσασμένα εδώ και 15 χρόνια να περάσουν όλο και πιο αυστηρούς και παράλογους νόμους για την “πνευματική ιδιοκτησία”, προκειμένου να κρατήσουν την τεχνική ως καλά κρυμμένο μυστικό. Ειδικά αν σκεφτείτε πως η βάση της τεχνολογίας τους κάθε άλλο παρά μυστική είναι. Στην ουσία με τους νόμους περί “πνευματικής ιδιοκτησίας” προσπαθούν να είναι οι ίδιοι οι μονοπωλιακοί μεσολαβητές ανάμεσα σε μια ανοιχτή τεχνολογία (τις οθόνες υγρών κρυστάλλων πχ) και το ευρύ κοινό (αυτούς που αγοράζουν την οθόνη).

Αν θέλουμε να σώσουμε τις δημοκρατίες μας, θα πρέπει να αποφασίσουμε να εκδημοκρατίσουμε και τα μέσα που περιβάλλουν τις ζωές μας. Και για να το θέσω λίγο πιο μαρξιστικά. Οι περισσότεροι άνθρωποι σήμερα στο δυτικό κόσμο είναι ιδιοκτήτες μέσων παραγωγής που οι σοσιαλιστές του 19ου αιώνα δεν θα μπορούσαν καν να ονειρευτούν. Και μην πάει το μυαλό σας απαραίτητα σε τίποτα περίεργα εργαλεία. Ένα ταπεινό αυτοκίνητο είναι ένα μέσο παραγωγής που ένας αγρότης των αρχών του 20ού αιώνα θα σκότωνε για να αποκτήσει. Ας σκεφτούμε μόνο τι σημαίνει η φράση “μοτέρ ισχύος 70 ίππων”. Παρά λοιπόν το γεγονός πως μας ανήκει μια τόσο εκπληκτική δύναμη από άποψη μέσων παραγωγής, αυτά τα μέσα μας φαίνονται στην καλύτερη περίπτωση διακοσμητικά. Τόσο γιατί τα έχουμε αγοράσει σ’ ένα διαφορετικό πλαίσιο (το αυτοκίνητο είναι για να μπλοκάρουμε στην κίνηση προσπαθώντας να πάμε στη δουλειά των 800ευρώ), όσο και γιατί από τον τρόπο που έχουν διαμορφωθεί τη στιγμή της πώλησης δεν είναι πολύ χρήσιμα (πχ τα αυτοκίνητα δεν έχουν κοτσαδόρο).

Για το πρώτο χρειάζεται απλά μια μεταβολή του τρόπου με τον οποίο βλέπουμε τα πράγματα. Είναι δηλαδή μια νοητική διαδικασία. Το δεύτερο όμως είναι κάτι πολύ πιο απτό. Ο λόγος που το αυτοκίνητο δεν είναι ένα μικρό φορτηγό ονομάζεται πχ κοτσαδόρος. Και μπορεί οι κοτσαδόροι να είναι ένα αρκετά συνηθισμένο εξάρτημα, το ίδιο όμως δεν ισχύει για πολλά άλλα πράγματα. Ο πρώτος υπολογιστής που αγοράσατε το 2000 και σήμερα δεν θα του ρίχνατε δεύτερη ματιά, έχει αρκετή ισχύ για να κινήσει με ακρίβεια τα μηχανήματα ενός ολόκληρου μικρού εργοστασίου, φτάνει να του βάλετε το σωστό πρόγραμμα και τις σωστές συνδέσεις. Το παλιό σας πρίντερ θα μπορούσε να τυπώνει ακόμα χιλιάδες σελίδες, αλλάζοντας 3 απλά γραναζάκια που πουθενά δεν θα βρείτε. Το όνειρο κάθε επαναστάτη του 19ου αιώνα (να τυπώσει ένα φυλλάδιο σε 5.000 αντίτυπα) βρίσκεται αραχνιασμένο στην αποθήκη σας, αν δεν το έχετε ήδη “ανακυκλώσει”, με λίγα λόγια πετάξει μακριά σας, χωρίς να σκέφτεστε την αξία που πετάτε.

Αυτός είναι ένας ακόμα βασικός λόγος που είναι αστείο να μιλάμε για προλετάριους στις αρχές του 21ου αιώνα (στη δύση πάντα). Άνθρωποι που δεν έχουν παρά μόνο τη δυνατότητα να πουλήσουν την εργατική τους δύναμη, αλλά είναι ιδιοκτήτες (πραγματικοί ή δυνητικοί) ισχύος μερικών εκατοντάδων ίππων? Κάτι λάθος υπάρχει σε όλο αυτό.

ΠΗΓΗ TECHIE CHAN