Καταγόταν από την αφρικανική φυλή Khoikhoi, που σημαίνει πραγματικοί άνθρωποι  κι όμως αντιμετωπίστηκε από τους πολιτισμένους ανθρώπους του πλανήτη ως ένα ακόμη ζώο προς εκμετάλλευση. Το όνομα που της έδωσαν ήταν Saartjie δηλαδή μικρή Σάρα και γεννήθηκε στα τέλη του 1780 στο Ανατολικό Ακρωτήριο της Νότιας Αφρικής. Η οικογένειά της σφαγιάστηκε από Ολλανδούς αποικιοκράτες  στον πρώτο πόλεμο των Μπόερς  και η Σάρα έγινε δούλα του Ολλανδού γαιοκτήμονα,  Hendrick Cezar.

Όμως η Σάρα πέρα από σκλάβα είχε και ακόμη ένα ακόμη πρόβλημα. Ήταν αυθεντική απόγονος της φυλής της, της οποίας  οι γυναίκες είχαν ιδιομορφίες στο κορμί τους, πράγμα που τις έκανε να φαίνονται εκείνη την εποχή ως τέρατα της φύσης πέρα από τα γεωγραφικά σύνορα που ζούσαν για αιώνες. Έτσι λοιπόν, ο αδελφός του γαιοκτήμονα είχε την αρρωστημένη ιδέα για το πώς η Σάρα θα τον έκανε ακόμη πιο πλούσιο: Θα την περιέφερε στην Ευρώπη ως ένα θέαμα, πότε σε τσίρκο τεράτων και πότε προς εξέταση Ευρωπαίων επιστημόνων. Με τις ευλογίες του  χριστιανού κυβερνήτη Λόρδου του Κάλεντον, η Σάρα πήρε  την άδεια να ταξιδέψει ως είδος  στην  πολιτισμένη Δύση με το επίσημο όνομα Σάρα Μπάαρτμαν.

Στις αγορές του κόσμου

Κάποιες από τις  γυναίκες της φυλής Khoikhoi  είχαν  δύο σωματικές ιδιομορφίες. Η πρώτη είναι η στεατοπυγία και η δεύτερη το μακρύ χείλος του αιδοίου τους. Κι αν αυτό σήμερα οξύνει την περιέργειά μας,  μπορεί ο καθένας να φανταστεί πώς θα φάνταζε αυτό το γυμνό κορμί πριν από 200 χρόνια . Πρώτος σταθμός του Χέντρικ Σίζαρ ήταν το Λονδίνο ο οποίος κατασκεύασε ένα μοναδικό υπερθέαμα για τους αγγλοσάξονες. Χιλιάδες πλήρωναν και στέκονταν στην ουρά για να δουν το γυμνό αυτό θέαμα που ήρθε από τη μαύρη ήπειρο και που περιφερόταν πότε σε κλουβί και πότε όχι σε όλη την Βρετανία.  Ακόμη όμως και η Σάρα που δεν είχε μάθει από την φυλή της  να έχει λόγο ντροπής για το κορμί της, δεν άφησε ποτέ να δουν το περίεργο  αιδοίο της και πάντα φορούσε ένα ύφασμα μπροστά από τα γεννητικά της όργανα δημιουργώντας όμως ακόμη  μεγαλύτερες φαντασιώσεις στα πεινασμένα μάτια των λεγόμενων χορτασμένων θεατών. Κι όλα αυτά ελάχιστα χρόνια μετά την ψήφιση του νόμου  για την κατάργηση της δουλείας μέσα στα όρια της Βρετανίας. Το 1810 γίνεται δίκη για την σωτηρία αυτού του πλάσματος αλλά και πάλι ο ιδιοκτήτης της Σάρας βρήκε τρόπο να κάνει την δικαιοσύνη να πειστεί ότι η Σάρα εκτίθεται οικειοθελώς και μάλιστα παίρνει ποσοστά η ίδια  από την εξευτέλισή της . Και σαν να μην έφθανε αυτό η Σάρα βαπτίστηκε χριστιανή το 1811 στον καθεδρικό ναό του Μάντσεστερ ένα ακόμη έθιμο των πολιτισμένων δίνοντας από μόνοι τους άφεση όλων των αμαρτιών που διέπρατταν και  επρόκειτο να διαπράξουν.

Η Σάρα, όπως κάθε αντικείμενο, πουλήθηκε. Αυτή την φορά σε έναν Γάλλο ο οποίος την περιέφερε σε όλη την επικράτεια ως την γυναίκα- ζώο. Ο εκπαιδευτής ζώων που την είχε στην κατοχή του επί 15 μήνες την υπέβαλλε σε άγριες συνθήκες πίεσης και καταναγκασμού. Και εκεί που το θέαμα άρχισε να γίνεται κάτι συνηθισμένο, ήρθαν οι επιστήμονες να ολοκληρώσουν έναν από τους γνωστότερους και πιο φρικαλέους βιασμούς πλασμάτων στην ιστορία. Γάλλοι φυσιοδίφες την υποχρέωναν να γδύνεται εντελώς, αρχικά για να την ζωγραφίσουν βάζοντάς την στα βιβλία φυσικής ιστορίας  και στην συνέχεια  να την ψάχνουν βιολογικώς για τις «περίεργες γενετικές της ανωμαλίες». Η Σάρα είχε αντέξει τόσα που άλλο δεν έπαιρνε και όταν πια δεν πουλούσε όσο έπρεπε έγινε αλκοολική και πόρνη για να επιβιώσει.

Θέαμα μετά θάνατον

Πριν κλείσει τα 30 της χρόνια η Σάρα πέθανε, τον Δεκέμβριο του 1815. Άλλοι λένε από ευλογιά, άλλοι από πνευμονία και άλλοι από σύφιλλη. Αλλά της έμελλε να μην βρει ούτε στον θάνατο ησυχία και αξιοπρέπεια. Επιστήμονες τής έκαναν  αυτοψία και την κομμάτιασαν βάζοντας τα όργανά της σε γυάλες φορμόλης εκθέτοντας και μετά θάνατον το πλάσμα που κάποιοι ονόμασαν -για να ερεθίσουν την κοινή περιέργεια- ως Μαύρη Αφροδίτη. Μέχρι το 1974 ο εγκέφαλος, τα γενετικά όργανα και ο σκελετός της εκτείθονταν στο Μουσείο του Ανθρώπου στην Γαλλία . Μετά για να μην θεωρηθούν απολίτιστοι τα έβγαλαν από την κοινή θέα και τα μετέφεραν στα ενδότερα βλέποντας τα για τα επόμενα 2 χρόνια μόνο επιλεγμένοι επισκέπτες.
Ένας τάφος για την Σάρα

Από το 1940 οι Αφρικανοί ζητούσαν τα μέλη της Σάρας να επαναπατριστούν και να θαφτούν. Όμως το θέαμα ακόμα και νεκρό έφερνε λεφτά στα μουσεία της ανθρωπότητας. Μέχρι το 1980 που ο βιολόγος Stephen Jay Gould έγραψε βιβλίο με τίτλο : «The Hottentot Venus» δηλαδή η “Αφροδίτη της φυλής Khoikhoi “ και ο κόσμος άρχισε να γνωρίζει αλλά και να καταλαβαίνει ότι ο πολιτισμός έχει βάσεις απάνθρωπες. Τελικά μετά από δεκαετίες αιτήσεων για την επιστροφή του διαμελισμένου  κορμιού της Σάρας, η Γαλλική Εθνοσυνέλευση αποφάσισε  μόλις το 2002 να επιστρέψει την Σάρα στην πατρίδα της έστω και σε κομμάτια. Η μικρή Σάρα τάφηκε στο χωριό της τον Αύγουστο του 2002 μετά από δύο αιώνες αναξιοπρεπούς από την Δύση αντιμετώπισης. Να επισημάνουμε ότι άγνωστη παραμένει η πορεία ζωής και ο θάνατος τουλάχιστον δύο ακόμα γυναικών της φυλής Khoikhoi που έγιναν σαν την Σάρα, φρικιά στα πολιτισμένα τσίρκο  την ίδια εποχή που το θέαμα έσπαγε ταμεία
Όμως ακόμα και αν έγιναν στο όνομά της Σάρα Μπάαρτμαν ιδρύματα για τους πρόσφυγες και για κακοποιημένες γυναίκες και παιδιά στην Αφρική, οι αφίσες και οι απεικονίσεις του κορμιού της που αναρτώνται είτε στον έντυπο, είτε στον ηλεκτρονικό τύπο μέχρι σήμερα αλλά και οι κινηματογραφικές ταινίες που δραματοποιούν την ιστορία αυτού του καταδικασμένου από την γέννησή του ανθρώπου,  αποδεικνύουν ότι η ιδιαιτερότητα κάποιων πλασμάτων  και η ανύπαρκτη δυνατότητα υπεράσπισης της αξιοπρέπειάς τους, ερεθίζει πότε το αδηφάγο μάτι μας και πότε την ετεροχρονισμένη πολιτισμένη λύπησή μας.

ΠΗΓΗ ΡΑΔΙΟΛΟΓΟΣ