Προχθές γύρισα από ένα σύντομο ταξίδι στη Ρώμη. Δε θα σας κουράσω με λεπτομέρειες του ταξιδιού, το οποίο παρεμπιπτόντως ήταν πάρα πολύ ευχάριστο. Θα σταθώ μόνο σε μερικές συγκριτικές παρατηρήσεις που αναπόφευκτα έκανα σε σχέση με την χώρα μας. Έχω πάει σε πολλές Ευρωπαϊκές πόλεις κι έχω δει πολύ συχνά δικές μας συνήθειες να είναι ακόμα πιο έντονες αλλού, κι επίσης γνωρίζω ότι πολλές φορές οι συγκρίσεις είναι από μόνες τους άδικες. Όμως στη Ρώμη, είδα ότι αυτό που αποκαλούμε μεσογειακό ταπεραμέντο, μπορεί όχι μόνο να τιθασευτεί, αλλά και να δημιουργήσει μια κοινή κουλτούρα που συνδέει τους ανθρώπους και δεν τους διχάζει (όπως συμβαίνει αλλού, δηλαδή εδώ).

Θα μου μιλήσετε για τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, για το Οθωμανικό μας παρελθόν, αλλά δε θα με πείσετε. Αρχικά κάποιος παρατηρεί ότι στη Ρώμη, σε αντίθεση με την Αθήνα για παράδειγμα, οι κανόνες είναι σε μεγάλο βαθμό σεβαστοί. Θα μου μιλήσετε τώρα για το βιομηχανικό παρόν της Ιταλίας, για το βορρά που εκμεταλεύεται το νότο και για το Οθωμανικό μας παρελθόν, αλλά και πάλι δε θα με πείσετε. Δε θα με πείσετε γιατί και οι Ιταλοί, όπως μου επιβεβαίωσαν εκεί κάποιοι φίλοι, έχουν μεγάλο πρόβλημα διαφθοράς. Εμείς εδώ είμαστε βέβαια χειρότεροι. Στην Ιταλία για παράδειγμα δε μπορείς να πάρεις δίπλωμα οδήγησης πληρώνοντας τους εξεταστές. Μπορείς όμως να ταλαιπωρηθείς για μήνες εξαιτίας της γραφειοκρατίας. Στους δείκτες διαφθοράς είμαστε η μόνη Ευρωπαϊκή χώρα που είναι πιο διεφθαρμένη απ’ την Ιταλία.

Στη συζήτηση που είχαμε με τους Ιταλούς φίλους μάθαμε ότι στην κοινωνία υπάρχει μια αίσθηση ότι ο Μάριο Μόντι θα βάλει μια τάξη, κι ότι θέλουν να του δώσουν χρόνο να το κάνει, κάτι που ποτέ δε συνέβη στην Ελλάδα. Υπάρχει έντονη ανησυχία και θυμός απέναντι στους πολιτικούς, αλλά υπάρχει επίσης και η συνείδηση της ατομικής ευθύνης, που είναι πολύ έντονη. Περπατώντας στους δρόμους του κέντρου της Ρώμης, εκτός απ’ το βαρύ παρελθόν είχα διαρκώς την αίσθηση ότι αυτοί οι άνθρωποι εδώ είναι υπερήφανοι γι’ αυτό που έχουν και γι’ αυτό προσπαθούν να το προστατέψουν, κάτι που δε βλέπω στην χώρα μας. Το βλέπεις στους δημόσιους χώρους τους που είναι καθαροί, στο πάρκο τους, στα μνημεία τους.

Το βλέπεις ίσως στα πάντα εκτός απ’ τη γλώσσα, όπου όντως δε μιλούν Αγγλικά, κι ίσως κάποιες φορές στη διάθεσή τους, που δεν είναι κι η καλύτερη -πολύ συχνά μας φέρθηκαν με αγένεια. Το πιο ακλόνητο όμως παράδειγμα της καλώς εννοούμενης υπερηφάνειας τους κι ίσως αυτό που με εντυπωσίασε περισσότερο ήταν ότι στη Ρώμη δεν υπάρχει ούτε ένα μαγαζί Starbucks. Υπάρχουν εκατοντάδες καφέ κι εστιατόρια, ελάχιστες αλυσίδες fast food και κανένα Starbucks. Δε θέλω να πω ότι οι Ιταλοί είναι εχθροί των πολυεθνικών ή των Αμερικανών, ή όποιων άλλων. Κι ομολογώ ότι δεν γνωρίζω αν η ανυπαρξία της συγκεκριμένης αλυσίδας οφείλεται στην αντίσταση των Ιταλών καταστηματαρχών ή στην απροθυμία της αλυσίδας να δουλέψει στην Ιταλία. Αυτό που γνωρίζω είναι ότι ο άνθρωπος που έφτιαξε την αλυσίδα αυτή, εμπνεύστηκε την επιχείρησή του από ένα ταξίδι του στη Ρώμη, παρατηρώντας τους Ιταλούς να πίνουν στα όρθια τον εσπρέσο τους, ή να συζητούν πίνοντας καπουτσίνο. Θα μου μιλήσετε τώρα για την κουλτούρα του καφέ που φέρουν στην Ιταλία. Ναι. Είναι μια βαθειά πολιτισμική τους προτίμηση, είναι μια συνήθεια που έχει εδραιωθεί πολύ. Δεν ήταν πάντα έτσι όμως, αυτό έγινε με τα χρόνια.

Η αλυσίδα προφανώς δε διακινδυνεύει να μπει στη Ρώμη, γιατί φοβάται ότι έχει να ανταγωνιστεί έναν πιο ισχυρό αντίπαλο: το κοινό κι εδραιωμένο αίσθημα των Ρωμαίων. Την κουλτούρα τους. Αυτό που τους συνδέει. Αυτό δηλαδή που δεν έχουμε στην Ελλάδα. Στη χώρα μας, όποιος θέλει έρχεται και κάνει ό,τι θέλει γιατί είμαστε κατακερματισμένοι, έχουμε απωλέσει κάθε αίσθημα κοινότητας. Είμαστε ο ένας εναντίον του άλλου. Τίποτα δε μπορεί να μας προσβάλλει ή να απειλήσει την κοινότητά μας, γιατί αυτή είναι σαθρή. Θα μου μιλήσετε πάλι για το Οθωμανικό μας παρελθόν αλλά και πάλι δε θα με πείσετε. Και προσοχή: δεν προσπαθώ να υποστηρίξω ότι τα Starbucks είναι το μεγάλο Κακό. Κάθε άλλο, κάνουν ωραία ροφήματα, έχουν ωραία ατμόσφαιρα, έχουν και Fair Trade καφέ! Αυτό που θέλω να θίξω είναι η αίσθηση και η εδραίωση των κοινών αισθημάτων, της κοινότητας. Στη Ρώμη υπάρχουν πολλά καφέ, όπως υπάρχουν και στην Αθήνα, αλλά η διαφορά είναι πολιτισμική.

Ο καφές εκεί είναι συνδεδεμένος με μια κουλτούρα που όχι μόνο βοηθά την αίσθηση της κοινότητας, αλλά και συνδέει τα μέλη της με υπερήφανα αισθήματα που τα μοιράζονται όλοι. Όταν πίνεις τον εσπρέσο σου βιώνεις το πόσο ωραίο είναι να είναι κάποιος Ρωμαίος. Στην Ελλάδα αυτό ίσως να συμβαίνει σε κάποια ταβέρνα πίνοντας ένα κρασί κι ακούγοντας κάποιο λαϊκό τραγούδι. Εκεί που ξεχνάς τις διαφορές και θυμάσαι ότι σε τελική ανάλυση είμαστε όλοι Αθηναίοι, Έλληνες, Ευρωπαίοι, άνθρωποι. Οι εμπειρίες αυτές είναι συναισθηματικά φορτισμένες, γιατί ξυπνούν αναμνήσεις. Αρώματα, εικόνες, γεύσεις, αφές, όλα συντείνουν στην καλλιέργεια μιας μοναδικής για τον καθένα ατμόσφαιρας, που όμως εκκινεί απ’ τις ίδιες αφορμές. Εν προκειμένω απ’ τον καφέ. Στη Ρώμη, εκτός από Starbucks δεν υπάρχουν και πολλά McDonalds, όπως για παράδειγμα στο Άμστερνταμ που τα συναντάς σχεδόν σε κάθε γωνία. Κι εδώ ο λόγος είναι ίδιος. Υπάρχουν τόσα πολλά εστιατόρια και πιτσαρίες που δεν υπάρχει κανένας λόγος να πας σ’ ένα Αμερικανικό φαστ φουντ. Εδώ τρως στο Ιταλικό φαστ φουντ, που σερβιρει πίτσα αντί για μπέργκερ.

Οι Ρωμαίοι είναι υπερήφανοι γι’ αυτή την κουλτούρα, το βλέπεις, το νιώθεις. Δε θέλω να τους εξιδανικεύσω, έχουν κι αυτοί πολλά προβλήματα, όμως έχουν έναν ισχυρό δεσμό με την κουλτούρα τους κι ουσιαστικά μεταξύ τους. Πώς να το πω διαφορετικά; Δεν είναι ο ένας εναντίον του άλλου. Η απουσία των μεγάλων αλυσίδων σ’ αυτούς τους τομείς, αφήνει περιθώρια στους Ιταλούς να επινοήσουν καινούργια προϊόντα, να διαφοροποιηθούν, να ανταγωνιστούν επί ίσοις όροις. Αλλά κυρίως τους δίνει τη δυνατότητα να εξακολουθούν να νιώθουν ότι μοιράζονται την ίδια πολιτιστική παράδοση κι ότι δεν είναι μόνοι ανάμεσα σε μόνους όπως είμαστε εμείς.

Να μην ξεχάσω να πω ότι αυτά που αναφέρω ισχύουν και για το παγωτό. Στη Ρώμη δεν υπάρχει ούτε Ben&Jerry’s ούτε Haagen Dasz. Μόνο αναρίθμητα παγωτατζίδικα με υπέροχο Ιταλικό, γευστικό και πλούσιο σε θερμίδες παγωτό!
ΠΗΓΗ