Το ότι η πειρατεία στη Σομαλία έχει πολλάκις αναπτυχθεί είναι μία λάθος παραδοχή. Αυτό που κατά κύριο λόγο φαίνεται να αναπτύσσεται στα μέσα μαζικής ενημέρωσης είναι ο τρόπος αντιμετώπισης της έκρυθμης πειρατείας στον κόλπο του Άντεν, όχι όμως η πηγή και η φύση της. Ποια είναι η Σομαλία; Ποια κυβέρνηση και ποιοι θεσμοί απαρτίζουν το μόρφωμά της; Γιατί οι Σομαλοί γίνονται πειρατές και πότε οι πειρατές συνεργάζονται με τους τρομοκράτες;

Το Σομαλικό Εμβρυακό Κράτος

Το Σομαλικό κράτος σήμερα διαθέτει μια ασταθή κυβέρνηση που μόνο κατ’ όνομα διοικεί τους περίπου 10 εκατομμύρια κατοίκους της. Η λεγόμενη «Μεταβατική Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση» διαθέτει ένα κέντρο ασφαλείας που αριθμεί λιγότερα από 20.000 άτομα προσωπικό, συμπεριλαμβανομένων των στρατιωτικών, αστυνομικών και μυστικών υπηρεσιών. Πολλές από αυτές τις θέσεις ωστόσο, πιστεύεται ότι είναι "φαντάσματα",  ο μισθός των οποίων, αν και ακανόνιστος, – όταν εκταμιεύεται - εκτρέπεται στους λογαριασμούς  ανώτερων διοικητών.

Σύμφωνα με το «Μεταβατικό Ομοσπονδιακό Χάρτη», ο πρόεδρος της κυβέρνησης υπηρετεί στο στρατό ως αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων.  Στην πράξη ωστόσο, οι στρατιωτικές μονάδες λειτουργούν γενικώς, κάτω από τις εντολές της Αιθιοπίας  ή σε συντονισμό με μονάδες γειτονικών κρατών, όπως η Κένυα.

Οι δυνάμεις ασφαλείας, που παρουσιάζονται με δυσδιάκριτες στολές και παρόμοια καθήκοντα, είναι απείθαρχες και σε μεγάλο βαθμό λειτουργούν ως ημι-αυτόνομες πολιτοφυλακές. Διαμορφώνονται με βάση φατρίες,  ενώ συνήθως δεν είναι κρυφή η υπαγωγή τους σε ανώτερους διοικητές και συμφέροντα. Σχετικές θέσεις του υπουργικού συμβουλίου, συμπεριλαμβανομένων του Υπουργού Άμυνας και του Υπουργού Εσωτερικής Ασφάλειας εμφανίζονται να ασκούν ελάχιστη εξουσία επί των δυνάμεων στο εσωτερικό της χώρας και στα αντίστοιχα χαρτοφυλάκιά τους.

Η Εθνική Υπηρεσία Ασφάλειας, που είναι υπεύθυνη για τη διακίνηση των πληροφοριών, χρηματοδοτείται από μια σειρά κυβερνήσεων με μόνη εμφανή αυτή των ΗΠΑ. Η ΕΥΑ αν και δεν φαίνεται να έχει στρατιωτικό ρόλο, απουσία ενός αποτελεσματικού οργάνου συλλογής πληροφοριών, είναι αυτή που πληροφορεί τη Μεταβατική Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση και προτείνει τις πολεμικές επιχειρήσεις της.

Γιατί οι Σομαλοί τροφοδοτούν την πειρατεία;

Αξίζει αναφοράς ο μέσος όρος ζωής των Σομαλών, που για τους άντρες, σύμφωνα με δημοσιοποιημένα στοιχεία της CIA ανέρχεται μόλις στα 38,6 χρόνια(!), με κύριες θανατηφόρες ασθένειες να είναι η βακτιριδιακή και πρωτοζωική διάρροια, η ηπατίτιδα Α και Ε, ο τυφοειδής πυρετός και η μαλάρια, ενώ η πιο συχνά εμφανιζόμενη ασθένεια στα ζώα να είναι ακόμα η λύσσα. Εύκολα εξάγεται το συμπέρασμα πως η εμφάνιση πρόωρης θνησιμότητας από ασθένειες ιάσιμες για τον υπόλοιπο πλανήτη υποδηλώνει τη μεγάλη φτώχεια του κράτους αλλά κυρίως των πολιτών. Ένα ακόμα δεδομένο αποτελεί πως το υπέδαφος της Σομαλίας είναι φτωχό σε ορυκτό πλούτο, για αυτό άλλωστε και μετά το 1991 οι ΗΠΑ εγκατέλειψαν την προσπάθεια σταθεροποίησης και καπιταλοποίησης της χώρας. Ο μέσος Σομαλός άντρας, αμείβεται με 260$ το χρόνο, αρκετά δηλαδή κάτω από το όριο της φτώχιας παγκόσμια (365$/έτος). Σύμφωνα δε με μετρήσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας το 73% του πληθυσμού ζει με λιγότερα από 2$ την ημέρα (1,28 ευρώ).

Για τους Σομαλούς, η κύρια πηγή άντλησης χρημάτων τους ως το τέλος του προηγούμενου αιώνα ήταν η αλιεία, η οποία σταμάτησε αναγκαστικώς.  Άξιες λόγου είναι οι θεωρίες που υποστηρίζουν πως η απαρχή των πειρατικών επιθέσεων προήλθε από απλούς Σομαλούς αλιείς, που μετά την ακυβερνησία του ’91, προσπαθούσαν μόνοι τους να απωθήσουν την παράνομη αλιεία από την εξίσου παράνομη επέλαση ξένων αλιευτικών στα νερά του κράτους τους. Επιπλέον, βάσιμες είναι και οι θεωρίες που θελαν, ξένων συμφερόντων καράβια, να προβαίνουν σε ρήψη αποβλήτων στα χωρικά ύδατα του κράτους καταστρέφοντας το υποθαλάσσιο πληθυσμό και τα ύδατα.

Έχοντας ανακαλύψει πως τα λύτρα από κατάληψη κάποιου διερχόμενου σκάφους αγγίζουν σήμερα κατά μέσο όρο τα 5,4 εκατομμύρια $, στράφηκαν προς αυτή την πηγή εισροής χρημάτων, με τη βοήθεια μεγαλοεγκληματιών της διεθνούς σκηνής, που βοηθούν στη συλλογή και στο ξέπλυμα των λύτρων, όπως επίσης και στην παροχή όπλων. Οι πειρατικές ενέργειες δεν είναι εφικτές χωρίς την οικονομική αρωγή χορηγών. Πιο συγκεκριμένα προϋπολογίζονται σε:

1) Ένα ταχύπλοο σκάφος 3000 – 4000$, και μία μηχανή ικανή να πιάσει επαρκείς κόμβους για την προσέγγιση του πλοίου αξίας 6180$.

2) Όπλα αυτόματα για τουλάχιστον 5 άτομα, αξίας 120$ x 5 = 600 $ στη μαύρη αγορά

3) Δύο τουλάχιστον ρουκετοβόλα (rocket launcher) αξίας 2 x 320 = 640$

4) Ένα πλοίο mother-ship σε περίπτωση που θέλουν να ανοιχτούν στον Ινδικό Ωκεανό για την εύρεση του πλοίου – στόχου.

Μετά από μία επιτυχία, στο μοίρασμα των λύτρων υπολογίζεται ότι:

Οι πειρατές της επιχείρησης παίρνουν το 30%
Οι ένοπλοι συνεργάτες που ασφαλίζουν τη βάση στη ξηρά, 10%
Η τοπική κοινότητα – γηραιότεροι και αξιωματούχοι -, το 10%
Ο χορηγός του εξοπλισμού και των σκαφών, το 30%
Ο χρηματοδότης – διεθνή κάλυψη των πειρατών -, το 20%

Ο χρηματοδότης και ο χορηγός πολλές φορές συμπίπτουν.

Η τρομοκρατία και η Σομαλία

Πως διαχωρίζονται οι πειρατές από τους τρομοκράτες;

«Μια τρομοκρατική ενέργεια έχει πάντα ένα πολιτικό κίνητρο και όχι κάποιο προσωπικό όφελος όπως στην περίπτωση της πειρατείας. Ο τρομοκράτης είναι διατεθειμένος να χάσει τη ζωή του στο όνομα κάποιας θρησκείας, πολιτικής ιδέας, ή κάποιου παρεμφερούς κινήτρου».

Σε αντίθεση με τους πειρατές, ο Σομαλοί τρομοκράτες έχουν διασυνδέσεις με ξένες περιοχές και παραρτήματα άλλων εξτρεμιστικών οργανώσεων, ενώ πάντα χρησιμοποιούν πλάνο για τις επιθέσεις τους, συμπεφωνημένο και μελετημένο από πριν. Πέραν όμως των διαφορών τους, η διεθνής κοινότητα διατηρεί πληροφορίες ότι οι τρομοκράτες χρηματοδοτούν και χρηματοδοτούνται από τους πειρατές και λειτουργούν ως συγκοινωνούντα δοχεία.

Σήμερα, μια μαχητική ομάδα ισλαμιστών με επιβεβαιωμένους δεσμούς με την al Qaeda, ονομαζόμενη al Shabaab ελέγχει το μεγαλύτερο μέρος της νότιας και κεντρικής Σομαλίας, όπου διατηρεί στρατόπεδα εκπαίδευσης διεθνών τρομοκρατών. Στις περιοχές αυτές, η al Shabaab είναι ο μόνος οργανισμός που μπορεί να παρέχει τις βασικές κοινωνικές υπηρεσίες , όπως στοιχειώδεις ιατρικές εγκαταστάσεις, κέντρα διανομής τροφίμων, καθώς και ένα σύστημα βασικής νομοθεσίας στηριγμένο στον ισλαμικό νόμο. Παράλληλα, τα τοπικά ισλαμικά θρησκευτικά τζαμιά προσφέρονται ως τα μόνα σχολεία, με περιορισμένο πρόγραμμα σπουδών και τείνουν να είναι φονταμενταλιστικά στη φύση τους επειδή χρηματοδοτούνται από τους τρομοκράτες. Δυτικοί διπλωμάτες φοβούνται ότι η al Shabaab θα συνεχίσει να κερδίζει την τοπική κοινή γνώμη με την παροχή υπηρεσιών, κινούμενη  παρόμοια με τον τρόπο της Hamas, που γνώρισε μεγάλη επιτυχία στη Λωρίδα της Γάζας.

Δεδομένης της κοινής δράσης και αλληλο-χρηματοδότησης των πειρατών και των τρομοκρατών είναι δυνατό να ριζωθεί μία σχέση συνεργασίας αλλά και κάποιο είδος προσηλυτισμού της μιας θεωρίας (του ιδίου οφέλους) με την άλλη (των πολιτικών ή θρησκευτικών κινήτρων) και αντίστροφα. Το γεγονός αυτό, αν καταστεί πραγματικό, θα αφήνει ανοιχτή την αμφίδρομη ροή πειρατών και τρομοκρατών από τη μία οργάνωση στην άλλη και θα ισχυροποιεί τις δύο πλευρές σε οικονομικό επίπεδο, σε ανθρώπινο δυναμικό και σε μεταφορά τεχνογνωσίας και διεθνών επαφών.

Άρης Κτενάς , Διεθνολόγος Οικονομολόγος - MSc Univ. of Piraeus

ΠΗΓΗ POLITICAL DOUBTS