* ή πώς οι κατάλληλοι άνθρωποι παραιτούνται από τις κατάλληλες θέσεις...Οκτώβριος 2011....Στις 5 Οκτωβρίου σύσσωμη η ανθρωπότητα σκούπισε ένα δάκρυ από το μάγουλό της όταν πληροφορήθηκε ότι δεν ήταν πια μαζί μας ο Steve Jobs. Το καθολικό πένθος συντηρήθηκε από τα media με εκτενείς αναφορές στον οραματιστή με το μαύρο ζιβάγκο που ξεκινώντας από το ταπεινό του γκαράζ, έφτασε να σημαδέψει ανεπιστρεπτί τον ανθρώπινο πολιτισμό με τα οράματά του.Αντίθετα, μια εβδομάδα αργότερα, στα “ψιλά” πέρασε το γεγονός ότι βρέθηκε νεκρός στο σπίτι του στο New Jersey ένας 71χρονος, παντελώς άγνωστος στο ευρύ κοινό, αλλά πασίγνωστος στο σινάφι που ονομάζεται “βιομηχανία της πληροφορίας”, ως δημιουργός της γλώσσας C και του λειτουργικού συστήματος UNIX.

Μία ακόμα εβδομάδα αργότερα ο ακόμα πιο άγνωστος στο ευρύ κοινό (αλλά ευτυχώς γι αυτόν ζωντανός και υγιής) Διομήδης Σπινέλλης, επικεφαλής της Γενικής Γραμματείας Πληροφοριακών Συστημάτων μιας χρεωκοπημένης χώρας της Ευρωζώνης, υποβάλλει την παραίτησή του “για προσωπικούς λόγους”.

Καλά ο Jobs, οι άλλοι δύο ποιοι είναι;

Ο Dennis Ritchie βασικός συντελεστής στην ανάπτυξη του UNIX ουσιαστικά έβαλε τα θεμέλια για τη δημιουργία των πιο διαδεδομένων πλέον λειτουργικών συστημάτων κάνοντας ουσιαστικά μάγκες τους αποκαλούμενους “γκουρού” όπως ο Steve Jobs ή o Bill Gates. Οι οποίοι, χωρίς το έργο του Ritchie, πιθανότατα θα ήταν ακόμα στα περίφημα γκαράζ τους (η…γνωστή αμερικανιά), το πολύ πολύ προσπαθώντας να αλλάξουν σαμπρέλα σε κανένα ποδήλατό.

Το πιο γνωστό όμως δημιούργημα του Dennis Ritchie ήταν η γλώσσα C, η οποία ούτε λίγο ούτε πολύ είναι η μαμά όλων των σύγχρονων γλωσσών προγραμματισμού. Γλώσσα δύσκολη για τον αρχάριο αλλά τόσο κομψή και ευφυώς στημένη που στα χέρια ενός έμπειρου προγραμματιστή κάνει τον κώδικα να μοιάζει με παρτιτούρα. Κι ένας τέτοιος μοιάζει να είναι ο κ. Διομήδης Σπινέλλης.

Δεν τον γνωρίζω τον άνθρωπο προσωπικά. Ανακάλυψα το site του, όταν έψαχνα να βρω υλικό για τη γλώσσα C, την εποχή που άρχισα να τη μαθαίνω. Το δυσκολότερο πράγμα για κάποιον αρχάριο σε αυτού του τύπου τις γλώσσες είναι να καταλάβει την στριφνή έννοια “δείκτης” και να μάθει να τη χρησιμοποιεί.

Το site του κ. Σπινέλλη ήταν πολύ φτωχό. Δεν είχε εικόνες, banners, ή πολλά frames. Mου έδωσε όμως όλες τις απαντήσεις που γύρευα, δοσμένες σε λίγες γραμμούλες κώδικα, έτσι ώστε σιγά σιγά όλο αυτό το “ψηφιακό κουβάρι” στο κεφάλι μου να ξετυλίγεται σε ένα όμορφο νήμα.

Ένα τέτοιο “ψηφιακό κουβάρι” κλήθηκε να ξεμπερδέψει ο κ. Σπινέλλης όταν τοποθετήθηκε τον Νοέμβριο του 2009 Γενικός Γραμματέας Πληροφοριακών Συστημάτων μέσα από τις διαδικασίες του πολύπαθου και παρεξηγημένου OpenGov.

Έλα μωρέ τώρα, τι να μας πει κι αυτός τώρα…

Για να είμαι ειλικρινής όταν το έμαθα η πρώτη μου σκέψη ήταν το κλασσικό ελληνικό στερεότυπο : «-Άλλος ένας καθηγητής που ήταν στην “απέξω” και “τρούπωσε” τώρα με την νέα κυβέρνηση.» Ο περασμένος Οκτώβριος όμως με έκανε να αναθεωρήσω τις επιπόλαιες πρώτες σκέψεις μου γιατί ο Σπινέλλης έκανε κάτι αδιανόητο για τα νεοελληνικά μου δεδομένα: ΠΑΡΑΙΤΗΘΗΚΕ!

Ψάχνοντας λοιπόν στο διαδίκτυο, διαπίστωσα ότι ο κ. Σπινέλλης ήταν κάτι παραπάνω από το γνωστό συνονθύλευμα δημοσιεύσεων σε επιστημονικά περιοδικά, συμμετοχών σε συνέδρια, υπογραφών σε εργασίες άλλων ή εξαντλητικού copy-paste, όπως κάνουν τόσοι και τόσοι «φερόμενοι» ως συνάδελφοί του, οι οποίοι εξαντλούνται στο να αυγατίζουν τις σελίδες των βιογραφικών τους, ώστε αυτά να συναγωνίζονται τα χαρτιά υγείας τόσο σε μήκος όσο και σε χρησιμότητα. Φαινόταν ότι κατείχε το αντικείμενό του, τόσο σε τεχνικό επίπεδο στην παραγωγή λογισμικού, όσο και σε επίπεδο κουλτούρας με το συγγραφικό του έργο. Χαρακτηριστικό δε είναι το γεγονός ότι «στα νιάτα του» είχε κερδίσει 4 φορές σε διαγωνισμούς International Obfuscated C Code Contest οι οποίοι απευθύνονται σε σκληροπυρηνικούς προγραμματιστές που δεν είναι μόνο γνώστες του αντικειμένου αλλά διαθέτουν και ξεχωριστές πνευματικές δυνατότητες.

Για να μην τα πολυλογούμε, η τοποθέτηση του κ. Σπινέλλη στη ΓΓΠΣ ήταν σαν να βάζεις αγγελία «Ζητείται κιθαρίστας για συμμετοχή σε ροκ μπάντα» και όταν σηκώσεις το τηλέφωνο να ακούς: «-Καλησπέρα, λέγομαι Eric Clapton, παίρνω για την αγγελία…»

Περιπέτεια στη ΓΓΠΣ…

Με το που ανέλαβε τα νέα του καθήκοντα ο νέος Γραμματέας στρώθηκε στη δουλειά, με χαμηλό προφίλ, αθόρυβα και (όπως τελικά φάνηκε) αποτελεσματικά.Προκήρυξε θέσεις συνεργατών του με διαφανείς και αξιοκρατικές μεθόδους, ψάχνοντας άτομα με συγκεκριμένα προσόντα και δεξιότητες, παρακάμπτοντας πιθανούς κουμπάρους και μπατζανάκηδες που συνήθως πάνε πακέτο με κάθε νέο αξιωματούχο.

Προσέγγισε τα θέματα που κλήθηκε να αντιμετωπίσει με όρους τεχνολογίας λογισμικού, αφού πιθανότατα ήταν και το μόνο πράγμα που ήξερε να κάνει. Ενδεικτικός είναι ο τρόπος με τον οποίο οργανώθηκαν τα θέματα που έπρεπε να αντιμετωπιστούν και οι ιδέες που έπρεπε να υλοποιηθούν. Χρησιμοποιήθηκε συλλογικά μία μέθοδος που ονομάζεται mind mapping και στην οποία παριστάνονται όλα τα παραπάνω σαν κλαδιά και παρακλάδια ενός «νοητικού» δέντρου. Το δέντρο όμως αυτό, για να είναι αποδοτικό χρειάζεται καθημερινή φροντίδα κάτι που είναι εξαιρετικά κουραστικό, και οι περισσότεροι από εμάς σε μερικές μέρες θα το εγκατέλειπαν. (Την ημέρα που παραιτήθηκε από τη θέση του τα «κλαδάκια» αυτού του δέντρου είχαν ξεπεράσει τις 4.000!).

Η μεγαλύτερη πρόκληση όμως για την ομάδα του (κι από ότι φάνηκε η κυριότερη αποστολή της) ήταν η προσέγγιση, διερεύνηση, ποσοτικοποίηση και πλήρη τεκμηρίωση της φοροδιαφυγής που μόνο εμπειρικά καταγράφεται στην Ελλάδα και το οποίο ήταν και είναι αιώνιο ζητούμενο για τους τεχνοκράτες των οικονομικών επιτελείων των ελληνικών κυβερνήσεων. Η πληροφορική είχε διεισδύσει πλέον σε τέτοιο βαθμό στη δημόσια διοίκηση και στις οικονομικές συναλλαγές, ώστε να είναι πια διαθέσιμες δεξαμενές δεδομένων που περίμεναν υπομονετικά κάποιον να αρχίσει να ασχολείται σοβαρά μαζί τους βάζοντάς τα σε λογαριασμό, για να ανακαλύψει σχέσεις, εξαρτήσεις και μοτίβα.

It’s a dirty job, but someone’s got to do it…

Η δουλειά δεν ήταν εύκολη αλλά ο κ. Διομήδης Σπινέλλης ήταν μάλλον ο κατάλληλος άνθρωπος. Και η δουλειά έγινε. Ο κώδικας «έτρεξε» κι έβγαλε πολλά όμορφα αποτελέσματα. Και κυρίως εντόπισε αυτό που μπορεί κάποιος εύσχημα να χαρακτηρίσει «ασυμμετρίες εισοδήματος-φορολόγησης» που μετρώνται σε εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ. Κάπου εδώ όμως τελειώνει η πληροφορική και αναλαμβάνει η δημόσια διοίκηση:

Κίνηση 1η (η λογική): Ο Σπινέλλης τροφοδοτεί τις αρμόδιες Δ.Ο.Υ. της χώρας με τα εντυπωσιακά ευρήματα και περιμένει τα πρώτα ηχηρά χτυπήματα κατά της φοροδιαφυγής. Ησυχία. Επαναλαμβάνει τη διαδικασία περιμένοντας κάποιες αντιδράσεις. (Ακόμα περιμένει…)

Κίνηση 2η (η πονηρή): Φτιάχνει ένα προγραμματάκι που επιβλέπει την αποδοτικότητα κάθε Δ.Ο.Υ. και στέλνει τα δεδομένα καθημερινά με e-mail σε όλες τις Δ.Ο.Υ. και στον Υπουργό Οικονομικών εκθέτοντας και αυτές που δεν έκλεισαν καμία υπόθεση την τρέχουσα ημέρα. (Ούτε και έτσι σημειώθηκε πρόοδος…)

Κίνηση 3η (η μοιραία): Κρατώντας στο δεξί του χέρι το χαρτόκουτο με τις κορνίζες και το μπαλάκι του μπέιζμπολ (άλλη γνωστή αμερικανιά), σβήνει με το αριστερό το φως και κλείνει πίσω του για τελευταία φορά την πόρτα που γράφει «ΓΕΝΙΚΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ», και επιστρέφει στην φυσική του θέση ως Καθηγητής στο Τμήμα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Ο κατάλληλος άνθρωπος μόλις σηκώθηκε από την κατάλληλη θέση;

Ο ίδιος μάλλον θα έλεγε όχι. Όχι μόνο επειδή είναι σεμνός. Αλλά επειδή είναι μεθοδικός. Και η μέθοδός του κατέδειξε ότι σε μία χώρα που οι φορολογούμενοι είναι απρόθυμοι να πληρώσουν, οι εφοριακοί είναι απρόθυμοι να εισπράξουν, και οι πολιτικοί τους προϊστάμενοι απρόθυμοι να τους κυνηγήσουν, η πάταξη της φοροδιαφυγής δεν είναι ζήτημα άλγεβρας ή πληροφορικής. Είναι ζήτημα κουλτούρας.

(Η μόνη σχέση του κειμένου με το ποδόσφαιρο τελικά είναι το 4-4-2 του τίτλου. Ένα σύστημα που ακούγεται πολύ βρετανικό αν μιλάμε για ποδόσφαιρο, αλλά είναι τελείως ελληνικό αν πρόκειται για την είσπραξη των προστίμων όπως τη διαπίστωσε ο Σπινέλλης: 40% ο φορολογούμενος – 40% ο εφοριακός – 20% στα δημόσια έσοδα…)

Εικόνα: Η ρουτίνα αυτή – γραμμένη σε C – ήταν ο ουσιαστικότερος και πιο συγκινητικός επικήδειος για τον Dennis Ritchie που είδα στο διαδίκτυο ( Οι πρώτες γραμμές κώδικα που μαθαίνει κανείς σε μία γλώσσα προγραμματισμού είναι αυτή που τυπώνει στην οθόνη τη φράση «Hello, world»).

Του Γιάννη Λιάσκου
(Ο Γιάννης Λιάσκος εργάζεται στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.)

Το είδαμε ΕΔΩ