Είναι πραγματικός και υπαρκτός ο κίνδυνος κατάρρευσης του τραπεζικού συστήματος; Πόσο κινδυνεύουν πραγματικά οι καταθέσεις στις τράπεζές μας;Σε τεντωμένο σκοινί κινείται το τραπεζικό σύστημα, καθώς μία άσχετη δήλωση, έστω και με καλή πρόθεση, από έναν εκ των μονομάχων στις προσεχείς εκλογές ή ένα τηλεγράφημα διεθνούς πρακτορείου μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση των εκροών καταθέσεων. Η Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ) διέψευσε δημοσίευμα, σύμφωνα με το οποίο υπήρξε μυστική σύσκεψη τραπεζιτών, όπου συζητήθηκε η επιβολή έκτακτων μέτρων (πλαφόν στις αναλήψεις και μεταφορά κεφαλαίων στο εξωτερικό).

Ομως η εικόνα χαλαρότητας που μεταδίδουν, όπως και οφείλουν να πράξουν, οι διοικήσεις των τραπεζών δεν συναντάται στα κεντρικά τους γραφεία. Μπορεί να μην υπήρξαν ουρές στα ATM και να μην αναφέρθηκε κανένα πρόβλημα για όποιον ήθελε να «σηκώσει» χρήματα, αλλά τα πολλά κεφάλαια δεν φεύγουν από τα αυτόματα μηχανήματα. Η ρευστότητα των τραπεζών «στραγγαλίζεται» περαιτέρω από εντολές για μεταφορά σημαντικών κεφαλαίων (100.000 ευρώ και πλέον) σε τράπεζες του εξωτερικού από μεγάλους πελάτες, οι οποίοι δεν στέκονται στις ουρές των υποκαταστημάτων ή των ATM. Το τελικό χτύπημα δίνουν οι πολυεθνικές, οι οποίες μεταφέρουν καθημερινά τα διαθέσιμά τους εκτός ελληνικού τραπεζικού συστήματος για λόγους ασφαλείας. Ταυτόχρονα, καταγράφεται αυξημένη προσέλευση σε υποκαταστήματα από πολίτες οι οποίοι θέλουν να «σπάσουν» τις καταθέσεις προθεσμίας τους.

Οι καταθέτες αντιλαμβάνονται ότι στο ακραίο σενάριο επιστροφής στη δραχμή ή κατάρρευσης του τραπεζικού συστήματος εντός ευρώ ο μηχανισμός εγγύησης καταθέσεων (100.000 ευρώ ανά καταθέτη και ανά τράπεζα) θα έχει θεωρητική αξία. Οι τράπεζες θα εγγυώνται τα χρήματά σου, αλλά δεν θα μπορούν να σου τα δώσουν γιατί δεν θα τα έχουν. Αντίστοιχοι μηχανισμοί, με όριο τα 100.000 ευρώ, ισχύουν σε όλες τις χώρες της ευρωζώνης, αλλά τις τελευταίες ημέρες κάποιοι προτείνουν μια λύση που μπορεί να εφησυχάσει τους καταθέτες: την καθιέρωση ενός νέου πανευρωπαϊκού μηχανισμού εγγύησης καταθέσεων, που δεν θα εξαρτάται από τις τοπικές τράπεζες.

Η ανθεκτικότητα των πιστωτικών ιδρυμάτων τις τελευταίες ημέρες, χάρη στη γενναία στήριξη μέσω του ειδικού μηχανισμού (ELA) της ΤτΕ, δεν οδήγησε σε εφησυχασμό των αρμοδίων.

Κυβέρνηση και ΤτΕ τρέχουν ώστε να ολοκληρωθεί αύριο ή το αργότερο την Τετάρτη η «αιμοδοσία» των τραπεζών με 18 δισ. από το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF). Η χρηματοδότηση γίνεται με ομόλογα υψηλής πιστοληπτικής ικανότητας που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να αντληθεί ρευστότητα από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ).

Βολικός πανικός

Το κλίμα πανικού βολεύει, πάντως, τους τραπεζίτες και αυτούς που εμπνεύστηκαν το σχέδιο του τέως πρωθυπουργού Λ. Παπαδήμου να δοθούν τα 18 δισ. στις τράπεζες, χωρίς οι διοικήσεις ή οι μέτοχοί τους να έχουν δώσει λογαριασμό στους Έλληνες φορολογουμένους, χωρίς να έχει ακόμα ουσιαστικό λόγο το Δημόσιο στη διοίκηση και χωρίς να έχει δημοσιοποιηθεί η έκθεση του οίκου BlackRock για τα «θαλασσοδάνεια».

Πάντως, χωρίς την ευρωπαϊκή στήριξη το τραπεζικό σύστημα θα είχε προ πολλού καταρρεύσει, καθώς έχει λάβει περί τα 130 δισ. ευρώ την τελευταία διετία, περίοδο κατά την οποία απώλεσε καταθέσεις περί τα 80 δισ. ευρώ.

Τα τραπεζικά στελέχη υποστηρίζουν ότι η εκροή των 700.000.000 ευρώ που καταγράφηκε την περασμένη Δευτέρα περιορίστηκε τις επόμενες ημέρες, χωρίς όμως να σταματήσει. Κάποιοι εκτιμούν ότι έκανε φτερά περί το 1,2 δισ. ευρώ έως το τέλος της εβδομάδας. Οι ίδιοι εξηγούν ότι η τύχη των πιστωτικών ιδρυμάτων μπορεί να μεταβληθεί προς το χειρότερο από ανεύθυνες δηλώσεις πολιτικών αξιωματούχων ή αστήρικτες διαρροές που βρίσκουν θέση στον διεθνή Τύπο. Για παράδειγμα, η αστεία πληροφορία που μετέδωσε το αμερικανικό δίκτυο CNBC την προηγούμενη Τετάρτη περί ορίου 50 ευρώ στις αναλήψεις αναπαρήχθη στο twitter από τον Στιβ Κόλινς, κορυφαίο στέλεχος της επενδυτικής εταιρίας London and Capital Asset Management, με αποτέλεσμα να πλημμυρίσουν τα δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης από αντίστοιχα δημοσιεύματα.

Λύσεις: Στήριξη, τύπωμα και μεταφορά χαρτονομισμάτων

Ποιες λύσεις εξετάζονται, τουλάχιστον σύμφωνα με όσα καταγράφουν αναλυτές επενδυτικών οίκων; H αιμορραγία καταθέσεων δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο (αντίστοιχη τάση καταγράφεται σε ολόκληρο τον ευρωπαϊκό Νότο) και γι’ αυτό υπάρχει κινητοποίηση σε υψηλότατο επίπεδο στην ευρωζώνη. Ως παράδειγμα αναφέρεται η επίσημη ανακοίνωση της Συνόδου του G8, στην οποία αναφέρεται η στήριξή τους για την παραμονή της Ελλάδας στην ευρωζώνη.

Οι ευρωπαϊκές συνθήκες καθιστούν αδύνατο το μπλόκο στη μεταφορά κεφαλαίων εντός ευρωζώνης, ενώ μια απόφαση για περιορισμό της κίνησης προς τρίτες χώρες θα προκαλούσε ακόμα μεγαλύτερο πανικό. Τεχνικά, η ΕΚΤ θα χρειαστεί να τυπώσει επιπλέον χαρτονομίσματα, αν συνεχιστεί η εκροή καταθέσεων σε Ελλάδα και άλλες χώρες του Νότου. Στο μεσοδιάστημα οι κεντρικές τράπεζες των κρατών-μελών θα μπορούσαν να μεταφέρουν χαρτονομίσματα σε όποια έχει μεγαλύτερη ανάγκη, όπως συνέβη στις Κάτω Χώρες το 2008, έπειτα από την κατάρρευση της Lehman Brothers.

Το είδαμε ΕΔΩ