Οι Levellers ήταν ένα κίνημα της αγγλίας του 17ου αιώνα που ζητούσε ισότητα, δικαίωμα ψήφου και άλλες πολιτικές ελευθερίες. Το όνομά τους σημαίνει “οι ισοπεδωτιστές” ακριβώς επειδή θεωρούσαν πως οι αριστοκράτες δεν γίνεται να έχουν παραπάνω δικαιώματα από τους κοινούς θνητούς (commoners). Παρότι σήμερα μας φαίνονται αυτονόητα αυτά τα πράγματα, οι levellers έχασαν, έμειναν γνωστοί με ένα αρνητικό όνομα και ενέπνευσαν τον Hobbes να γράψει τον Leviathan του. Σε αυτόν, αφού μας τρομοκρατεί για την πορεία που θα έχει η ανθρωπότητα χωρίς άρχοντες, προσπαθεί να μας πείσει πως οι άρχοντες είναι αναγκαίοι, όχι γιατί τους επέλεξε ο θεός, αλλά γιατί πρέπει να περιορίζουν την καταστροφική φύση του ανθρώπου.

Αν είχατε ακούσει γι’ αυτόν στο σχολείο ή στο πανεπιστήμιο, θα σας έλεγαν πως ήταν ένα από τα βιβλία που επηρέασαν βαθύτατα τον μετέπειτα κοινωνικό και οικονομικό φιλελευθερισμό, ήταν ένα βιβλίο που προχώρησε τη σκέψη. Και είναι αλήθεια. Μόνο όμως αν ξεχάσεις τους Levellers που έδρασαν την ίδια εποχή. Διότι ο Hobbes με την μπούρδα του περί ανθρώπινης φύσης που οδηγεί στο μόνιμο πόλεμο δεν προσπαθούσε να φιλοσοφήσει περί του ανθρώπου, αλλά να κάνει ένα καλό damage control απέναντι στις επικίνδυνες ιδέες των ισοπεδωτιστών.

Κατάλαβε πως η ελέω θεού βασιλεία δεν ήταν πια της μόδας. Η ιδέα ότι ο βασιλιάς είναι ο αντιπρόσωπος του παντοδύναμου θεού δεν μπορούσε να πείσει, ειδικά με το κεφάλι του Καρόλου να βρίσκεται σ’ ένα χαντάκι. Κι έτσι προσπάθησε να κατασκευάσει μια καινούργια θέση. Μια θέση που έλεγε ότι οι άρχοντες χρειάζονταν για να μας προστατεύσουν από τον εαυτό μας. Κι αυτή η θέση μας ακολουθεί από τότε δίνοντας νομιμοποίηση σε κάθε είδους άρχοντες. Άλλωστε ο λαός μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα και ειδικά πριν το ρομαντισμό είχε περισσότερο την έννοια του όχλου παρά της κοινωνίας.

The leveler*

Ελπίζω με αυτή τη χαλαρή ιστορία που αφορά κάτι 350 χρόνια πίσω στο παρελθόν να κατάφερα να σας χαλαρώσω λίγο από τον πανικό των ημερών. Γιατί είναι παντελώς ανούσιος. Μια φαρσο-κωμωδία αντίστοιχη με ιταλική οπερέτα στην οποία η χοντρή κυρία που τραγουδά υποδύεται μια νεαρή καλλίπυγη παρθένα. Με λίγα λόγια δεν πείθει κανέναν. Ας προσπαθήσουμε όμως να δούμε τα πράγματα λίγο ψύχραιμα, γιατί ο πανικός έχει αρχίσει να χτυπά κι εμάς κι είναι κρίμα (ήδη τα δύο TEOTWAYKI που έχω γράψει και αποτελούν το ανεπίσημο πανικόμετρό μου έχουν εκτιναχθεί τις τελευταίες μέρες).

Πριν μια βδομάδα ακριβώς ο ΓρΑΠ επέστρεψε με ένα ακόμα σχέδιο σωτηρίας για την ελλάδα. Τα ΜΜΕ άρχισαν να αλαλάζουν, οι αναλυτές να σκίζουν τα ρούχα τους από την κάβλα και γενικά στήθηκε το γνωστό παιχνίδι που είχε στηθεί και στα τέλη Ιούλη. Μόνο που η χαρά τους δεν κράτησε παρά ελάχιστα. Το εύρος και η ένταση των διαμαρτυριών της 28ης Οκτωβρίου έπνιξαν κάθε αισιόδοξη νότα που τραγούδαγαν τα παπαγαλάκια. Οι μπουρδίτσες για τα δάκρυα του προέδρου και την αμαύρωση της εθνικής εορτής ήταν μια τόσο αμήχανη θέση άμυνας που δεν έπεισε κανέναν, ούτε τους πιστούς της δακρύζουσας παναγιάς.

Κι έτσι ξαφνικά η κυβέρνηση είδε πως δεν θα κέρδιζε μερικούς μήνες ανοχής με το νέο σχέδιο σωτηρίας. Και πανικοβλήθηκε. Και εκεί ο ΓρΑΠ με το γνωστό τζογαδόρικο στυλ του πρότεινε ένα δημοψήφισμα για τη δανειακή σύμβαση. Και τους άφησε όλους άφωνους (για 10 λεπτά).

Ο ΓρΑΠ έχει αποδείξει πως είναι τζογαδόρος (και κωλοτούμπας αλλά αυτό θα το αναλύσουμε μετά). Πέρσι τέτοια εποχή έβαλε το εκβιαστικό δίλημμα ή ψηφίζετε το κόμμα μου ή φεύγω. Και το κέρδισε. Οι ψηφοφόροι τού έδωσαν τις περιφερειακές και δημοτικές εκλογές.

Κι αυτό τον γέμισε θάρρος. Ο λαός του τον ακολουθεί γιατί αποτελεί τη μόνη λύση. Το πρόβλημα βέβαια με το να καταπίνεις αμάσητη την προπαγάνδα που έχεις κατασκευάσει για τους μουζίκους σου είναι πως κάποια στιγμή θα συγκρουστεί με την πραγματικότητα. Πράγμα που έγινε τον Ιούνη. Εκεί ο ΓρΑΠ ξαναέριξε τον εκβιασμό του (παραιτούμαι), προκειμένου να υποτάξει την εσωκομματική του αντιπολίτευση. Ο σαμαράς τσίμπησε ο κακόμοιρος σαν εξαπτέρυγο, για να νιώσει μαλάκας λίγες ώρες αργότερα. Ο ΓρΑΠ έκανε μια κωλοτούμπα και κατέληξε να υποτάσσεται ο ίδιος στους εσωκομματικούς του αντιπάλους, αποδεχόμενος το Βενιζέλο ως πρακτικό πρωθυπουργό και τον ίδιο σε έναν διακοσμητικό ρόλο φύκου.

Ε, το ίδιο πιστεύω πως συνέβη και με το δημοψήφισμα. Ο ΓρΑΠ βλέποντας την υποδοχή που είχε η σωτηρία από τον κόσμο, αποφάσισε να βγει από το αδιέξοδο με ένα αντίστοιχο πυροτέχνημα. Ήταν το δημοψήφισμα μία έκπληξη? Φυσικά, αλλά όχι πραγματικά. Για να το έχει αναλύσει ως στρατηγική ο καραγκιόζης τέκης στα μπαλάκια του κινγκ-κόνγκ 3 βδομάδες πιο πριν, πάει να πει πως ήταν μια στρατηγική που ένας άσχετος μπορούσε να σκεφτεί ως πιθανή. Άρα οι λιγότερο άσχετοι μάλλον την είχαν υπόψη τους.

Και τότε γιατί πανικοβλήθηκαν όλοι, από τον Βενιζέλο που πήγε στο νοσοκομείο με στομαχόπονο μέχρι τη Μέρκελ και το Σαρκοζί που υστερίαζαν στις κάννες?

Όταν απλώνεις τον τραχανά της στρατηγικής θα πρέπει να θυμάσαι πως αυτός είναι ο δικός σου τραχανάς, κι όχι πχ του βενιζέλου. Ο βενιζέλος έχει έναν άλλο τραχανά στο κεφάλι του. Στην ουσία λοιπόν οι σούπερμνημονιακοί της κυβέρνησης φρίκαραν με την προοπτική του δημοψηφίσματος, γιατί αυτά τα πράγματα τα θεωρούν βαρετά και αδιάφορα και χαμένο χρόνο απέναντι στη μοναδική πορεία που μπορεί να έχει η χώρα. Αντιγράφοντας από το βιβλίο του Χόμπς, τυπάκια σαν τη διαμαντοπούλου και το λοβέρδο άρχισαν να λένε πως το δημοψήφισμα είναι το χάος και η αναρχία προσωποποιημένες, τη στιγμή που η χώρα πρέπει να κυβερνηθεί από τα στιβαρά μπράτσα τους. Κι έτσι την έπεσαν στο ΓρΑΠ που τον θεωρούν αναλώσιμο μπροστά στον υπέρτατο στόχο της χώρας να πάρει την 6η δόση.

Καταλαβαίνω, έχετε αρχίσει να τρελαίνεστε. Η 6η δόση υπέρτατος στόχος? Η διαμαντοπούλου που κατάφερε να μη μοιραστούν βιβλία στα σχολεία για πρώτη φορά μέσα σε 35 χρόνια έχει στιβαρά μπράτσα για να αναλάβει το τιμόνι της χώρας? Ναι έχετε δίκιο, αλλά σκεφτείτε πως αυτός είναι ο δικός τους στρατηγικός τραχανάς, οπότε μπορεί να είναι πιο παράλογος κι από την αλίκη στη χώρα των θαυμάτων.

*χρησιμοποιείται στον ήχο προκειμένου να συμπιέσει τα άκρα. Σκεφτείτε το λίγο και ως βενζοδιαζεπάμη σε όσους έχουν δοκιμάσει αυτό το νόμιμο ναρκωτικό. Καμία χαρά αλλά και κανένα δράμα. Μόνο ένα ψυχρό λειτουργικό κεφάλι.

Τι κάνετε, πώς είπατε, ορίστε?

Σε αυτό το εσωτερικό κλίμα πανικού και αποσύνθεσης βγήκαν και η μέρκελ με το σαρκοζί να σκούζουν πως αν η ελλάδα θέλει δημοψήφισμα ας απαντήσει αν θέλει να βρίσκεται μέσα ή έξω από το ευρώ να τελειώνουμε? Ε???

Οκ, γνωρίζουμε πως η ΕΕ δεν είναι ο πιο δημοκρατικός θεσμός του κόσμου. Τόσα χρόνια τρέμουν στην ιδέα να γίνονται δημοψηφίσματα, και κάθε φορά που ανακοινώνεται ένα τέτοιο οργιάζουν. Το ίδιο έγινε και για τη γαλλία, και για την ιρλανδία και γενικά για οποιονδήποτε θέλει να αφήσει την κοινωνία του να μιλήσει.

Αυτό συμβαίνει διότι το νεοφιλελεύθερο project Ευρωπαϊκή Ένωση έχει στηθεί με τέτοιο τρόπο, ώστε να μην τέμνεται σχεδόν ποτέ με την ευρωπαϊκή κοινωνία. Οι νεοφιλελεύθεροι γνωρίζουν πως το πρόγραμμά τους δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε ένα δημοκρατικό καθεστώς, διότι κανείς δεν είναι αρκετά τρελός για να τους πει οκ παιδιά πηδήξτε μας. Κι ακόμα κι αν το πει μια-δύο φορές, όσο προχωράει το πρόγραμμα είναι δεδομένο πως κάποια στιγμή θα τσινίσει.

Και αυτό το ξέρουν πολύ καλά και ιστορικά. Το φιλελεύθερο πρόγραμμα του 1832 στην αγγλία κατάφερε να περάσει γιατί δικαίωμα ψήφου δεν είχε παρά μια ελάχιστη μειοψηφία. Όλοι γνωρίζουν πως χωρίς τον πόλεμο των Φόκλαντς, το φριντμανικό πρόγραμμα της θάτσερ στην αγγλία θα κατέληγε σε εκλογική τραγωδία (μετά τις εκλογές παράτησαν τον φρίντμαν, γιατί δεν είχαν άλλο πόλεμο εύκαιρο).

Άρα η ΕΕ έτσι όπως είναι στημένη σήμερα είναι δεδομένο πως έχει αλλεργία στη δημοκρατία που εξασκείται λίγο πιο συχνά από μια φορά στα 4-5 χρόνια. Αλλά προς τι η υστερία θα μου πείτε? Βλέπετε ο κ.σαρκοζί ετοιμάζεται να χάσει τις εκλογές στη γαλλία παρά τον πόλεμο στη λιβύη. Και η κ.μέρκελ ταπεινώθηκε παραπάνω από μία φορές προκειμένου να περάσει από τη βουλή της τον καταραμένο EFSF, που της κάθεται στο στομάχι. Πώς είναι δυνατό τη στιγμή που παίζεται το μέλλον τους από μερικούς ακόμα μήνες ηρεμίας να έρχεται η μικρή μπαλαρίνα και να ζητάει δημοψήφισμα γιατί δεν μπορεί να κάνει ζάφτι το πολιτικό της σύστημα?

Τι θέλω να πω με αυτά. Από όσα έχω καταλάβει από τους ανθρώπους που έχω ρωτήσει δεν υπάρχει τυπικός νομικός τρόπος να μας πετάξουν έξω από το ευρώ. Μπορεί να υπάρχει οικονομικός βέβαια ή πολιτικός. Αλλά όσο προχωρά το πράγμα και οι δύο τρόποι γίνονται από δύσκολοι ως αδύνατοι.

Οικονομικά θα μπορούσε η ΕΚΤ να μας σπρώξει στο γκρεμό, αλλά μετά την εφεύρεση του ELA από τους Ιρλανδούς δεν βλέπω με ποιο τρόπο να μπορεί να το κάνει χωρίς να καταστρέψει και το ευρώ (σύμφωνα με το ELA η κάθε ντόπια κεντρική τράπεζα μπορεί να τυπώνει κατά βούληση και όσο θέλει αν ο κόμπος φτάσει στο χτένι, στέλνοντας ένα απλό SMS στον κ.Ντράγκι).

Πολιτικά πάλι θα μπορούσαν να μας πετάξουν στη γωνία, αλλά μου φαίνεται λίγο δύσκολο να συμβεί αυτό, τη στιγμή που η πορτογαλία, η ιρλανδία, η κύπρος, το βέλγιο, η ιταλία και η ισπανία βρίσκονται 2 βήματα από πίσω μας (και χωρίς ιδιαίτερη διάθεση να καταστρέψουν τις κοινωνικές τους συμμαχίες όπως έκανε ο ΓρΑΠ).

Συγνώμη κύριε, ποιος είστε?

Και σε όλο αυτό εμφανίστηκε και ο κύριος Γιούνκερ να μας πει μια “τεχνοκρατική” άποψη για την έξοδο της ελλάδας από το ευρώ. Αλλά μισό λεπτό ρε παιδιά, ποιος είναι ο κύριος Γιούνκερ? Είναι ένας καραγκιόζης που εκλέχθηκε βαριά από 150.000 ψηφοφόρους κάποτε στη δεκαετία του 90 σε ένα μικρό δουκάτο με βασική λειτουργία το ξέπλυμα χρήματος που ονομάζεται λουξεμβούργο και από τότε μας έχει κατσικωθεί στο κεφάλι. Με λίγα λόγια ο κύριος γιούνκερ έχει μικρότερη νομιμοποίηση ακόμα και από τον πιο τυχαίο βουλευτή του ευρωκοινοβουλίου. Οπότε αυτός ο καραγκιόζης μιλάει στο όνομα ποιανού? Και με ποια νομιμοποίηση μπορεί να αποφασίσει αν η ελλάδα θα φύγει ή όχι από την ευρωζώνη?

Οπότε ας αφήσουμε τις αστειότητες περί εξόδου από ευρώ. Όταν ακόμα και ο σαμαράς δεν έπεσε στην παγίδα λέγοντας και όχι στο δημοψήφισμα και ναι στο ευρώ, δεν πρέπει να μας φοβίζουν τέτοια ψευτοδιλλήματα. Αυτή τη στιγμή, έτσι όπως διαμορφώνεται το παιχνίδι, αν είναι να φύγουμε από το ευρώ θα φύγουμε όλοι μαζί ταυτόχρονα.

Αλλά ας επιστρέψουμε στους εσωτερικούς κυρίους. Εχθές έγινε εμφανές πως οι σουπερμνημονιακοί της κυβέρνησης κέρδισαν το ΓρΑΠ στο εσωτερικό παιχνίδι. Οι σουπερμνημονιακοί αποφάσισαν πως ανάμεσα σε δημοψήφισμα και εκλογές προτιμούν το δεύτερο και αποφάσισαν να ρίξουν την κυβέρνηση. Ο βενιζέλος βγήκε από το νοσοκομείο και αποδείχθηκε πως το κοιλιακό άλγος δεν ήταν παρά η εγκυμοσύνη του. Τα πάντα στήθηκαν σε σκηνικό εκλογών και το δημοψήφισμα άρχισε να παραπέμπεται στις ελληνικές καλένδες.

Εκεί ο ΓρΑΠ ξαναφόρεσε την τουτού του και αποφάσισε να παραιτηθεί ξανά όπως τον Ιούνη. Ο σαμαράς ξανατσίμπησε το αγκίστρι και είπε ας κάνουμε μια κυβέρνηση να ψηφίσουμε τη σύμβαση και μετά εκλογές και μέχρι το βράδυ ο ΓρΑΠ ξανάκανε μια πιρουέτα λέγοντας πως αχ τι ωραία θα κάνουμε κυβέρνηση εθνικής σωτηρίας χωρίς εκλογές (κάτι που ικανοποιούσε και τους σουπερμνημονιακούς ως λύση).

Ο Σαμαράς ξανα-ένιωσε μαλάκας και φαντάζομαι θα αρνηθεί. Αν η ΝΔ συμφωνήσει σε κυβέρνηση εθνικής ενότητας χωρίς εκλογές, τότε θα έχει υπαναχωρήσει από τη βασική της θέση. Διότι μια κυβέρνηση σωτηρίας με πλειοψηφία πασόκων βουλευτών δεν είναι ακριβώς το όνειρο του σαμαρά. Ακόμα κι αν το κάνει για περιορισμένο χρονικό διάστημα, ο σαμαράς κινδυνεύει να χάσει το “αντι-μνημονιακό” προφίλ του και το κόμμα του να βυθιστεί κι αυτό στο 20% που έχει το πασοκ. Ουσιαστικά το παλιό σύστημα θα κάψει και το τελευταίο πολιτικό χαρτί της μεταπολίτευσης πριν προλάβει καν να λειτουργήσει.

Κανείς δεν ξέρει πώς τελικά θα εξελιχθεί αυτή η τελευταία φαρσοκωμωδία. Θα πάρουν ψήφο εμπιστοσύνης, δεν θα πάρουν? Θα κάνουν κυβέρνηση εθνικής ενότητας, δεν θα κάνουν? Θα την κάνουν πριν ή μετά τις εκλογές? Θα προσπαθήσουν να εξαντλήσουν την τετραετία?

Πολλά ερωτήματα, πολλές μεταβλητές. Αλλά ευτυχώς για τον καραγκιόζη με την κρυστάλλινη σφαίρα τα πράγματα είναι λίγο πιο απλά. Τίποτα από όλα αυτά δεν έχει σημασία. Το μόνο που έχει σημασία να ρωτήσουμε είναι τα εξής:

α) Υπάρχει αυτή τη στιγμή στην ελλάδα κάποια πολιτική ομάδα που μπορεί να δημιουργήσει ικανές κοινωνικές συμμαχίες προκειμένου να συνεχίσει τη συγκεκριμένη νεοφιλελεύθερη πορεία? Απλή απάντηση. ΌΧΙ. Άρα όσο και να χτυπιούνται, ό,τι και να ψηφίσουν θα είναι άκυρο από τη στιγμή που δεν θα διαθέτει την κοινωνική νομιμοποίηση.

β) Οι εκλογές μπορούν να δώσουν νομιμοποίηση σε αυτή την κυβέρνηση εθνικής σωτηρίας να συνεχίσει να κάνει αυτά που κάνει και η σημερινή κυβέρνηση? Απλή απάντηση, όχι για πολύ. Οι εκλογές προσφέρουν μια τυπική και μια φαντασιακή νομιμότητα. Αυτή τη στιγμή η κυβέρνηση διαθέτει την τυπική νομιμότητα, αλλά όχι τη φαντασιακή. Με τις εκλογές η κυβέρνηση εθνικής ενότητας θα αποκτήσει και από τις δύο. Το ερώτημα είναι για πόσο. Όσο η οικονομική και κοινωνική κατάσταση παραμένει ίδια, η φαντασιακή νομιμότητα της νέας κυβέρνησης δεν έχει μέλλον.

γ) Μπορεί με τη δανειακή σύμβαση να αλλάξει η οικονομική και κοινωνική κατάσταση της χώρας? Ναι. Αλλά όχι προς το καλύτερο. Αυτή τη στιγμή ολόκληρο το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα βρίσκεται σ’ ένα αδιέξοδο από το οποίο δεν διαθέτει κανένα μα κανένα εργαλείο για να βγει με τον τρόπο που λειτουργεί. Κάποιες πιο πλούσιες ή πιο έξυπνες χώρες προσπαθούν να κερδίσουν χρόνο, μπας και βρεθεί μια κάποια λύση. Δυστυχώς εμείς, με την κυβέρνηση που είχαμε, προσπαθήσαμε να κάνουμε το αντίθετο. Αυτή η αντίθετη πορεία μας έφερε πιο γρήγορα στα αδιέξοδα που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν κι όλοι οι υπόλοιποι σύντομα. Αλλά όσες υποσχέσεις και να προσφέρει ο μπερλουσκόνι, όσα επιδόματα και να δίνει η μέρκελ, όσους πολέμους κι αν κάνει ο σαρκοζί, ολόκληρη η ευρώπη καταλαβαίνει σιγά σιγά το οικονομικό αδιέξοδο στο οποίο την έχει φέρει το πολιτικό της σύστημα.

Και λίγα ταληράκια

δ) Τελικά αυτή η δανειακή σύμβαση είναι καλή ή κακή?

Ποιος το ξέρει αφού κανείς δεν την έχει δει ακόμα. Γνωρίζοντας βέβαια τις προηγούμενες που έχουμε υπογράψει αποκλείεται να λέει κάτι που έστω και οριακά θα το βλέπαμε ως καλό. Το μόνο που γνωρίζουμε γι’ αυτήν είναι το τυράκι του κουρέματος κατά 50% των ελληνικών ομόλογων.

ε) άρα το κούρεμα κατά 50% των ελληνικών ομολόγων είναι καλό ή κακό?

Είναι καλό, αλλά όχι αρκετό. Κι αφού δεν είναι αρκετό για να κάνει το δημόσιο χρέος διαχειρίσιμο δεν αποτελεί παρά στην καλύτερη μια ενδιάμεση λύση. Το διαφημιζόμενο κούρεμα δεν αφορά το σύνολο του ελληνικού χρέους, αλλά τελικά μόνο του μισού. Όπως λέγαμε και στα μπαλάκια του κινγκ-κόνγκ το ελληνικό χρέος αποτελείται πια από ομόλογα, δάνεια προς το ΔΝΤ και την ευρώπη (μνημόνιο) και ομόλογα που κατέχει η ΕΚΤ. Το κούρεμα αφορά μόνο τα πρώτα. Οπότε στην ουσία η ελάφρυνση κατά 100δις μπορεί να ακούγεται μεγάλη ως απόλυτο νούμερο, δεν είναι αρκετή όμως για να μας βγάλει από το αδιέξοδο του χρέους, όσα κι αν κάνουμε ως χώρα για να ισοσκελίσουμε τον προϋπολογισμό μας (και δεν έχουμε κάνει και πολλά παρά τα ταχυδακτυλουργικά των κλόουν).

Άρα ο μόνος τρόπος για να ξεφύγουμε από το χρέος είναι να διαπραγματευτούμε και τα υπόλοιπα 2 σκέλη του. Τα οποία όπως λέγαμε και πέρσι που τα δημιουργήσαμε είναι πιο ζόρικα, γιατί αποτελούν διμερείς συμβάσεις μεταξύ χωρών. Παρολαυτά χωρίς διαπραγμάτευση κι αυτών των δύο σκελών λύση στο χρέος δεν υπάρχει.

στ) και μόλις λύσουμε το ζήτημα του χρέους, όλα θα γίνουν όπως πριν?

Χαχαχα, εντάξει ελπίζω πως δεν υπάρχει πια κάποιος που να το πιστεύει αυτό. Ε? Η οικονομική κρίση δεν αφορά το δημόσιο χρέος της ελλάδας, αφορά το πώς αυτό το σύστημα λειτουργούσε ως καζίνο και μας έσκασε στα μούτρα. Τώρα που μας έσκασε κανείς δεν είναι διατεθειμένος να εμπιστευτεί τη μπάνκα. Άρα ανεξάρτητα με το τι θα κάνουμε με το χρέος, πρέπει να αποφασίσουμε το τι θέλουμε να κάνουμε με τις ζωές μας. Μόλις καταφέρουμε να απαντήσουμε ως κοινωνία σε αυτό, τα πάντα θα γίνουν πιο εύκολα και όλα θα φανεί πως έχουν αποκτήσει ένα πιο σταθερό πρόσημο. Το έζησε η προηγούμενη γενιά με τη μεταπολίτευση, θα το ζήσει και η δική μας σε λίγο καιρό.

ζ) αχ, δηλαδή ωραία η λύτρωση είναι κοντά.

Ναι είναι, αλλά αυτή η “λύτρωση” (που χεγκελικά θα την ονομάζαμε νέα θέση), δεν είναι απαραίτητο πως θα είναι μια χιλιαστική επιλογή ενός επίγειου παραδείσου. Η γιουκοσλάβικη κοινωνία στη δεκαετία του 90 επέλεξε μια νέα θέση κι όλα απέκτησαν ξαφνικά ένα νέο νόημα. Κανείς δεν νομίζω να τους ζηλεύει γι’ αυτή τη νέα θέση που επέλεξαν. Οπότε η νέα θέση θα προέρθει σίγουρα από την κοινωνία, αλλά κανείς δεν γνωρίζει σε ποιο από τα σπασμένα κομμάτια του καθρέφτη αυτή η κοινωνία θα δει τον εαυτό της.

η) άρα η ιστορία κινείται χωρίς εμάς, είμαστε καταδικασμένοι.

Εμείς ως μονάδες είμαστε πολύ μικρές για να επηρεάσουμε το σύνολο της κοινωνίας. Στην ουσία δεν έχουμε παρά μια μικρή αποσπασματική αντίληψη του συνόλου, κι αυτό μας κάνει να νιώθουμε ασήμαντοι. Και καλά κάνουμε δηλαδή, διότι αν δεν νιώθαμε έτσι θα ήμασταν γελοίοι σαν κάτι αρχηγίσκους μπαλαρίνες τύπου ΓρΑΠ που νιώθουν πως εκφράζουν το έθνος.

Το αστείο της υπόθεσης είναι πως και οι υπόλοιποι άνθρωποι νιώθουν ακριβώς το ίδιο, άρα η κοινωνία πώς εκφράζεται? Οι κοινωνίες εκφράζονται μέσα από μικρές κινήσεις που αφορούν τον καθένα μας ξεχωριστά, αλλά αυτές δεν μπορούν να υπολογιστούν ως σύνολο. Οι κινήσεις του συνόλου φαίνονται σχεδόν τυχαίες.

Συχνά οι άνθρωποι επιλέγουν (για τον ένα ή τον άλλο λόγο) να καθρεφτιστούν σ’ ένα συγκεκριμένο κομμάτι του σπασμένο καθρέφτη και να κάνουν τις κινήσεις εκείνες που αυτός ο καθρέφτης δείχνει. Τότε δημιουργείται αυτό που ονομάζουμε ρεύμα, το οποίο μπορεί να καθορίσει τα πράγματα και να πάρει αποφάσεις. Το ρεύμα αυτό δεν είναι ουδέτερο και ανατροφοδοτείται από διάφορους κοινωνικούς δρώντες με απτούς ή φαντασιακούς όρους. Και το κακό είναι πως δεν έχουν όλοι οι κοινωνικοί δρώντες την ίδια ισχύ. Μια κυβέρνηση μπορεί να αλλάζει τους όρους του παιχνιδιού πολύ πιο αποφασιστικά από τους οπαδούς μιας μικρής επαρχιακής ποδοσφαιρικής ομάδας. Αλλά και η ίδια η κυβέρνηση χρειάζεται ένα ρεύμα που να την υποστηρίζει για να επιβάλλει τους όρους της. Είναι αυτό που ονομάζουμε οι κοινωνικές συμμαχίες.

Σήμερα λοιπόν αυτές οι κοινωνικές συμμαχίες του πολιτικού συστήματος εκλείπουν επιταχυνόμενες. Και μικρές επαρχιακές ομάδες μπορούν να συγκροτήσουν διάφορα κοινωνικά ρεύματα. Που μπορεί να ή μπορεί να μην καθρεφτίσουν ένα σημαντικό κομμάτι της κοινωνίας.

Πάντως το σίγουρο είναι πως κανείς δεν μπορεί να μας πει την παπάρα που προσπάθησε να μας πουλήσει ο Χόμπς. Πως χωρίς το πολιτικό προσωπικό να άρχει θα αντιμετωπίσουμε χάος. Πως χωρίς αυτή την κυβέρνηση θα γίνουμε σομαλία. Διότι η σομαλία δεν έγινε σομαλία επειδή δεν είχε κυβέρνηση. Αλλά επειδή η κυβέρνησή της δεν είχε νομιμοποίηση. Κι όταν μία κυβέρνηση κατάφερε και απέκτησε νομιμοποίηση, τότε οι αμερικάνοι με τους αιθίοπες αποφάσισαν πως δεν είναι του γούστου τους και αποφάσισαν να την ανατρέψουν. Προσωπικά μια κυβέρνηση που ήθελε να εφαρμόσει τη σαρία δεν ήταν ούτε του δικού μου γούστου. Αλλά εγώ δεν είμαι σομαλός



Άρα ας αφήσουμε τις υστερικές αρτίστες να ουρλιάζουν κι ας επικεντρωθούμε στο ποιοι θέλουμε να είμαστε. Εμείς και οι γύρω μας. Διότι αυτή τη στιγμή είναι το μόνο που έχει σημασία.

Το είδαμε ΕΔΩ