To άθρο δεν είναι σημερινό αλλά παραμένει επίκαιρο. Δημοσιεύτηκε πριν κάποιες μέρες στην γαλλική εφημερίδα Le Monde και φέρει την υπογραφή του Etienne Roland, πρώην Διευθυντή της Γαλλικής Σχολής της Αθήνας και καθηγητή αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Paris I Pantheon-Sorbonne. Κυρίως φιλέλληνα!

Νιώθω βαθιά ταπεινωμένο τον φιλελληνισμό μου όταν μία εφημερίδα τολμάει να βάλει τίτλο ότι η Ελλάδα είναι «μία χώρα ίσως λιγότερο ευρωπαϊκή από ότι φαινόταν» και όταν το περιεχόμενο του άρθρου αυτού αποτελεί μία κακιά περίληψη μιας ιστορίας που οι συντάκτες δεν έχουν ζήσει. Είμαι ταπεινωμένος σαν Γάλλος που οι συμπατριώτες μου κάνουν τόσο κακό στην ιστορία και θρέφουν τον μύθο του Έλληνα ψεύτη και πονηρού.

Θα σταθώ σε κάποια σημεία μόνο. Αν η Ελλάδα δεν είναι μια ευρωπαϊκή χώρα, ποια δικαιούται τον τίτλο αυτόν; Η βάρβαρη Γερμανία ή η επίβουλη Αλβιόνα στην οποία ο μεγαλύτερός της ποιητής, ο Μπάιρον, καταλόγιζε ήδη ότι λεηλατούσε την χώρα του Ομήρου; Πιο ευρωπαϊκή η Αγγλία που δεν δέχεται καμία ευρωπαϊκή αλληλεγγύη και ιδίως αυτές που της κοστίζουν χρήματα; Αυτή δεν ήταν που έφερε στην Ελλάδα τον στρατό και τον βασιλιά στα τέλη του B’ Παγκοσμίου Πολέμου, φέρνοντας έναν κατακλυσμό που η χώρα θα πλήρωνε πολύ ακριβά, η χώρα που μπορεί τουλάχιστον να περηφανεύεσαι για την πιο παραδειγματική αντίσταση απέναντι στους κατακτητές ναζί. Δεν έχει πολύ καιρό που γεννήθηκε η ιδέα της ενωμένης Ευρώπης και αμφιβάλω αν μπορούμε να αποδώσουμε διακρίσεις και ταμπέλες ευρωπαϊσμού. Η ιδέα όπως και το γεωγραφικό της περιεχόμενο είναι υπό κατασκευή και σίγουρα δεν αποτελούν σταθερό δεδομένο.

Ο Ζιρκάρ Ντ’Εστέν έβαλε την Ελλάδα στην Ευρώπη διότι έλεγε ότι η δημοκρατία και ο πολιτισμός έρχονται από αυτή τη χώρα. Και αυτό, παρόλο που υπάρχουν πολλά να πει κανείς για αυτή τη αθηναϊκή δημοκρατία των σκλάβων και του ιμπεριαλισμού… Αλλά το θέμα τίθεται λάθος αφού το ζήτημα δεν είναι να ξέρουμε που γεννήθηκε η δημοκρατία, το ζήτημα είναι να αναγνωρίσουμε ότι ο ελληνικός πολιτισμός, αυτό που λέμε ελληνο-ρωμαϊκός, είναι η μοναδική κοινή βάση σε μία ιστορία φτιαγμένη από εχθρότητες και παγκοσμίους πολέμους. Αυτός ο διάσημος ελληνικός πολιτισμός έθρεψε την Αναγέννηση, τα γράμματα όπως και τις τέχνες, τους κλασσικούς μας του 17ου αιώνα και γονιμοποίησε τις ελίτ του 18ου αιώνα που άλλαξαν τον κόσμο. Τον 19ο αιώνα έπαιξε έναν ουσιαστικό ρόλο στην διάδοση των ελληνικών τεχνών και των γραμμάτων παράγοντας έναν σύγχρονο «νέο-κλασσικισμό» που ξαναβρίσκουμε στο Εδιμβούργο – που αποτελούσε κέντρο και που υπήρχαν σκέψεις να χτιστεί ένας Παρθενώνας – αλλά επίσης και σε άλλες πόλεις.

Η σύγχρονη τέχνη, από τις αρχές του 1900 χτίστηκε σε αντίδραση απέναντι στον κλασσικισμό και γιαυτό μπορούμε να είμαστε ευγνώμονες αφού το μάθημα της ελληνικής τέχνης ήταν αυτό της ελευθερίας και του ανταγωνισμού. Η κουλτούρα των ελίτ μας εκμοντερνίστηκε και τα λατινικά, όπως και τα ελληνικά, δεν είναι πλέον παρά περιθωριακά μαθήματα στα σχολεία μας. Μακριά από εμένα η ιδέα να αλλάξουμε την κουλτούρα αυτή της ελίτ που τρέφεται σήμερα από μία λογοτεχνική και καλλιτεχνική ποικιλία σε ένα παγκοσμιοποιημένο πλαίσιο: αυτό είναι σίγουρα ένα μεγάλο κέρδος αυτού που ονομάζουμε «μεταμοντερνισμός».

Αλλά αυτές οι μεταβολές δεν επηρεάζουν καθόλου τη θέση της Ελλάδας στο κέντρο της Ευρώπης, αφού πρόκειται για ένα χώρο από τους πιο ζωντανούς και τους πιο λαμπερούς της ευρωπαϊκής κουλτούρας: προσωπικότητες σημαντικές σε όλους τους τομείς και όχι μονάχα στην ποίηση, μία σχολή ζωγραφικής από την εποχή του Θεόφιλου και του Τσαρούχη περνώντας από τον Εγγονόπουλο, αλλά και φιλόσοφους όπως ο Κορνήλιος Καστοριάδης.

Κοιτάξτε τι έχει μεταφραστεί στα ελληνικά: Βερνάν, Φουκό και Ντεριντά. Κοιτάξτε που και πως διαμορφώνονται οι ελίτ: σε ένα ιστορικό πλαίσιο, το EHESS (σσ η Ανώτατη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών της Γαλλίας) έπαιξε έναν σημαντικό ρόλο και βρίσκετε πια στην Ελλάδα μία ολόκληρη γενιά σημαντικών ιστορικών που συνέβαλαν στην ανανέωση του κλάδου.

Λοιπόν πιστεύουμε ακόμα ότι είναι όλοι ψεύτες και κλέφτες που πρέπει να υπερασπιστούμε απλώς επειδή στο παρελθόν ανακάλυψαν τη λέξη δημοκρατία; Υπάρχουν πολλά ακόμα στοιχεία να βάλουμε στη ζυγαριά: η φιλοσοφία, η ιστορία, το θέατρο… Υπάρχουν σήμερα σε αυτή τη χώρα άντρες και γυναίκες που θα τους έβαζα ανάμεσα στους πιο καλλιεργημένους και τους πιο πολιτισμένους ανθρώπους που γνωρίζω. Δεν αντέχω να βλέπω «βάρβαρους» να τους βάζουν στο περιθώριο της Ευρώπης. Όσο για τους αξιολύπητους απατεώνες, σε ποια χώρα δεν βρίσκουμε τέτοιους;

Δεν τίθεται θέμα να κρίνουμε αν η Ελλάδα είναι λιγότερο ή περισσότερο ευρωπαϊκή, όταν οι βάσεις οι ίδιες της Ευρώπης δεν θα υπήρχαν χωρίς τον ελληνισμό. Μην ξεχνάμε ότι η Ευρώπη είναι μία πριγκίπισσα που απήχθη από τους Κρήτες και προκάλεσε μία από τις μεγαλύτερες διαμάχες Ανατολής και Δύσης. Η Ευρώπη λοιπόν έχει επίσης ρίζες ανατολίτικες, και αυτός είναι ένας μύθος πολύ χρήσιμος σε αυτές τις εποχές των υβριδισμών των πληθυσμών. Η Ευρώπη δεν έχει σαν θεμέλιο τις τράπεζες και τους τραπεζίτες, αλλά έναν πολιτισμό και ο ελληνικός πολιτισμός είναι ένα από τα στοιχεία που μας θρέφουν. Και δυστυχώς, τα στοιχεία αυτά είναι πολύ λίγα!

Ζήτω η Ελλάδα και ας μην αφήσουμε τους τεχνοκράτες να ρίχνουν στα γόνατα τους φίλους και τους αδερφούς. Ακόμα περισσότερο, μην τους αφήνουμε να τους ταπεινώνουν και να ταπεινώνουν και εμάς.
Το είδαμε ΕΔΩ